"Kumiodori – teatr królestwa Riukiu" w Didaskaliach (02.2021)
Kumiodori – teatr królestwa Riukiu
Abstrakt
Celem tego artykułu jest przedstawienie charakterystyki teatru kumiodori - unikalnego widowiska, które rozwijało się w specyficznym środowisku społeczno-geograficznym wyspy Okinawa od ponad 300 lat. Choć ta forma teatralna utworzona dokładnie w 1719 roku jako narzędzie polityczne państwa, które formalnie już nie istnieje, to nadal kształtuje ona odrębną tożsamość kulturową narodu żyjącego wewnątrz innego narodu. Kiedyś jednak było to terytorium Królestwa Riukiu - osobnego państwa ukształtowanego w sferze wpływów chińskich i japońskich. Ta pozycja geograficzna jest niesłychanie istotna dla riukiuańskiej kultury, gdyż wpływała nie tylko na kształt polityki Królestwa i jego zależności pomiędzy sąsiednimi mocarstwami, ale także na kształt środowiska naturalnego, jakże widocznego w obrazach przedstawianego świata, czego odzwierciedlenie można znaleźć wyraźnie w charakterystyce sztuk scenicznych, takich jak kumiodori. Efektem jest interesujący dialog pomiędzy myślą japońską i chińską widoczny w estetyce i warstwie tekstowej tej formy teatralnej oraz brzmieniu muzyki i pieśni. W scenografii, rekwizytach i kostiumach dostrzec można natomiast wyraźnie tropikalny i oceaniczny charakter środowiska naturalnego, pochodzący z żywych kolorów turkusowego oceanu, wielobarwnej rafy koralowej, kwiatów i wiecznie zielonych krzewów rozjaśnionych palącym słońcem. Ten artykuł przedstawia kumiodori jako formę sztuki, która rozwinęła się nie tylko jako rozrywka, lecz również jako przekład kulturowy, stworzone w celu ukazania harmonii kulturowej Królestwa Riukiu z istotnymi dlań państwami sąsiednimi, a jednocześnie zaprezentowania jego własnej, unikalnej i wartościowej tożsamości. Poczynając od zarysu historii powstania kumiodori i podania reprezentatywnych dla tej formy przykładów sztuk, przechodzimy do analizy porównawczej z najbliższym dlań kulturowo japońskim teatrem nō, opisując i analizując dwie podobne sztuki Shūshin Kaniiri i Dōjōji. Ten artykuł opisuje także obecny stan teatru kumiodori w Japonii. Ma on stanowić zaproszenie do poznania mniej znanego gatunku teatralnego, który jest unikalny dla prefektury Okinawa, a także wstęp do dalszej dyskusji nad rolą środowiska naturalnego i sytuacji geopolitycznej dla powstania i rozwoju tego widowiska.
Słowa kluczowe: kumiodori, teatr japoński, Okinawa, Riukiu